Opera Tango / articles

'Orestes' Last Tango' overdonderend totaal-theater

De scheidslijn tussen passie en pathos is dun, zoals dat hoort bij opera. 'Orestes' Last Tango' is echter geen gewone opera, maar een tango-opera. Het libretto is gebaseerd op een toneelstuk van Sergio de Cecco, waarin de moord op een 'guapo' in een volkswijk van Buenos Aires het begin kan zijn van een nieuwe ronde van wraak, of juist het einde van de geweldspiraal kan betekenen. De moeder en haar minnaar (die de eerste verdachte van de moord is) proberen de zoon van wraak te weerhouden. De dochter, gemodelleerd naar de klassieke Elektra, wil bloed zien.

Zo samengevat lijkt het nog een interessant dilemma tussen ratio en primitieve emoties, maar helaas is de vermoorde vader een schurk die zelfs zijn eigen zoon uitleverde als dat zo uitkwam, en is de dochter heimelijk verliefd op de minnaar van haar moeder. De morele dimensie verdwijnt daarmee, al wordt het nog zo handig en met visueel verrassende flashbacks verteld.
Gelukkig is dat echter minder dan de helft van het verhaal, want 'Orestes'Last Tango' bestaat voor het grootste deel uit muziek en dans. Eigenlijk is het niet zozeer een 'tango-opera' als wel een lang uitgesponnen, eindeloos doorgedanste tango. De zangers zijn niet zozeer karakters, als wel facetten, kleurschakeringen van emoties, die extra fel worden aangezet door de dans. Wilde wraaklust, gedesillusioneerde liefde, bot machismo beelden ze uit, en samen zingen ze de tango. Deze heftige emoties en grote gebaren worden in prachtige muziek gevangen en de choreografie is zo oogstrelend, dat je ogen te kort komt.

'Orestes' Last Tango' is een relatief kleine productie, maar de vijf zangers, zes musici en negen dansers vullen overtuigend het podium. Er wordt goed en vooral expressief gezonden, vooral door Rodolfo Valss, de licht glibberige, maar verleidelijke minnaar die met een warm bronzen timbre is uitgerust. Heel kap zijn de duetten, trio's en kwartetten, waarin niet alleen de stemmen door elkaar heen lopen, maar ook de gevoelens hun eigen lijn volgen. De ondersteuning vanuit het orkest, onderleiding van Diego Vila aan de piano, is fantastisch. Dat zet de dramatische toon, de zangers hoeven feitelijk alleen maar te volgen. En de groep dansers, onder wie initiatiefneemster Nicole Nau-Klapwijk, vult aan: soepel, gracieus, oerstrak en hypersensueel. Dat alles maakt 'Orestes'Last Tango' overdonderend totaal-theater.

'Orestes' tango zoals tango hoort te zijn

Wereld Muziek Theater FestivaL
'Orestes' last tango'.
Tekst en regie: Beatriz Gambartes.
Muzikale leiding: Diego Vila.
Choreografie: Oscar Araiz.
Nederlandse boventiteling.
Gezien: 22/3 in Rotterdam (Rotterdamse Schouwburg).
Door Maja Landeweer

Voor de derde keer vindt het driejaarlijkse Wereld Muziek Theater Festival plaats. Vanuit het oogpunt traditioneel niet-westers muziektheater zoals Indiase kathak-dans en Japans Kabuki theater toegankelijk te maken voor een breed Nederlands publiek, programmeert het festival internationale voorstellingen in een eigentijds jasje. Typerend voor de voorstellingen is dat zij niet onder een noemer te vangen zijn, aangezien gezongen tekst, toneel, dans en muziek in de oorspronkelijke theatervormen een vanzeIfsprekende symbiose aangaan.

Dit gaat echter niet op voor de tango-opera 'Orestes' Last Tango van schrijfster en regisseuse Beatriz Gambartes en componist Diego ViIa die in Rotterdam zijn wereldpremiere beleefde. De verbinding tussen opera en Argentijnse tango is nieuw. 'Orestes' last tango is na 'Maria de Buenos Aires' (Astor Piazzolla) de tweede tango-opera ooit.
Gambartes en Vila leggen in het stuk een link tussen Griekse tragedie, Italiaanse opera en Argentijnse volkscultuur, met als resultaat een op en top Argentijnse voorstelling. Sophocles' tragedie 'Elektra' diende de Argentijnse schrijver Sergio de Cecco tot inspiratie voor zijn toneelstuk 'El Reñidero' (Het Hanengevecht), waar Gambartes weer haar libretto voor 'Orestes' Last Tango' op baseerde. Het verhaal van Sophocles waarin broer en zus hun vermoorde vader wreken, sluit naadloos aan op de cultuur van de bloedwraak in Buenos Aires.

In 'Orestes' Last Tango is een mooie tweede dramatische lijn ingebouwd door het verhaal te situeren aan het begin van de 20e eeuw waarin de macho-cultuur langzaam begint af te brokkelen. Dat uit zich in een conflict tussen broer Orestes, die zich verzet tegen de vicieuze cirkel van geweld, en zijn van haat vervulde en wraaklustige zus Elena. Verteerd door verdriet zingt Elena (Julia Zenko) met een prachtige warme, diepe stem om het verlies van haar vader: 'Ik ben een wond die nooit zal helen'. Julia Zenko is ijzersterk en overtuigend, zowel qua stem als spel, in haar rol van de door hevige passies geleide Elena. Moeder Nelida met een lichtere, meer Iyrische stem, is een zachte persoonlijkheid, die haar zoon probeert te behoeden voor het geweld. Prachtig is het duet tussen de geemotioneerde Elena en haar broer Orestes (Carlos Vittori) die met zijn zware tenorstem een mooi tegenwicht biedt. Kittige, snelle en verleidelijke tangodansen - op tango's, milonga's en candombes, waarbij niet de karakteristieke bandoneon, maar piano en strijkers overheersen - tussen man en vrouw en gevechtsdansen tussen mannen geven de sfeer weer van een achterbuurt in Buenos Aires. De regie is sober en doeltreffend. Afgezien van enkele kleine ongeregeldheden als de omhoog kruipende mini-jurken van de danseressen, is 'Orestes' Last Tango' zoals tango hoort te zijn: meeslepend en aangrijpend.

Zuidelijke passie in "Orestes' Last Tango"

Orestes Last Tango is een toegankelijke, meeslepende tango-opera van Diego Vila (muziek) en Beatriz Gambartes (libretto en regie). Het Argentijnse spektakel vol spel, tangomuziek en dans vertelt het verhaal van dochter Elena die de moord op haar vader Pancho Morales wil wreken. Zij haalt haar broer ober de minnaar van haar moeder te doden. De Griekse tragedie over Elektra en Orestes vormd de basis van het drama.

De tango wordt muzikaal en dansend getoond in al haar facetten. Van rustig introvert tot uitbundig expressief. Sinds het huwelijk van Alexander en Maxima is de belangstelling voor tango hoog opgelaaid. Het publiek liet de Hollandse nuchterheid veelal varen en zich meeslepen door het drama. De emoties vlogen over het toneel: wraak (Elena), angst (haar moeder) en onverzettelijkheid (Orestes). Gelukkig is via boventiteling de Spaanse tongval te volgen. In de teksten is de Morales van Palermo - een voorstad van Buenos Aires - aan het begin van de eeuw duidelijk. 'vergeven is voor lafaards', 'het hart aan de kant' en 'de eer verdedigen' duidelijk op het enigste juiste: wraak!

De dans voldoet aan bekende tango-beelden. Speels, uitdagend, met ingehuoden spanning en vooral verleidelijk draaien de partners om elkaar heen. De machomannen strak in het pak, de vrouwen in korte sexy jurkjes. Veel wiegende heupen, slepende passen, snelle draaien en sprongetjes tekenen de choreografie. Een diep door de knieen zakken (de mannen) of met de heupen de man omklemmen en fier overeind blijven, het lijkt de dansers moeiteloos af te gaan. De verwantschap met de zuidelijke dansstijlen als salsa en merengue is zichtbaar aan de snelle passen. Dans en zang worden met passie uitgevoerd. In diskussies, uitdagingen en gevechten is het straatbeeld van Palermo duidelijk herkenbaar. Houten trappen voldoen als draagbaar voor de dode, meubelstukken, afbakening van een huis en zo meer, een mooie theatrale vondst.

'Orestes' Last Tango' weet je mee te voeren in het verhaal. De zang en live muziek vormt veruit de hoofdmoot van deze opera. De zangers weten te acteren, al ligt voor ons Noorderlingen de actie er hier en daar te dik bovenop. De dans is zonder meer aanstekelijk en geeft je kriebels om mee te doen.

Rotterdamse Schouwburg 22 maart 2002

"Orestes' last Tango" draagt het hart op de tong.

Hoe maak je van een tango een tragedie? Of beter: hoe maak je van een tragedie een tango? Simpel je de vrouwen eerst rouwen onder hun stola's boven de baar met de dode waarna ze van hun omslagdoek een rok maken en aan de zwier gaan. In de Argentijnse-Nederlands produktie 'Orestes' last Tango" laat de integreert Beatriz Gambartes het Griekse drama over Orestes (Sophocles, Elektra) met de tangowetten van de argentijnse danssalon. Naar het voorbeeld van de roman "El Reñidero" van Sergio de Cecco verplaats Gambartes het verhaal over de moedermoordenaar naar Palermo, een volkswijk van Buenos Aires.

Zoals in de tango het lichaam strak staat van de passei, die alleen vrij komt in razendsnelle figuren met de onderbenen, zo balt Gambartes hier alle emoties samen bij de hoofdpersonen: Elena is vol verdriet en haat, Soriano is stoer en macho, Nélida probeert te sussen en Orestes wordt bevangen door twijfel. Die gevoelens krijgen vrij spel in het libretto van deze tango-opera, waarin het hart op de tong wordt gedragen.

Al vanaf het begin zingt Elena (Julia Zenko) al haar pijn eruit in warmbloedige, smartelijke aria's. Haar toon is mooi maar zwaar, hetgeen nog eens versterkt wordt door de zendmicrofoons. Tenor Carlos Vittori (Orestes) daartegen is milder, op het timide af, maar groeit naarmate de climax nadert. Rodolfo Valss geeft als de overmoedige Soriano halverwege een showtje weg door met swingende elleboog het publiek te verleiden. Nélida zingt in zachtere klanken haar eenzaamheid weg.

Daartussen fungeren de tangoscènes in de danssalon vooral als flashbacks of als treffen tussen de machomannen. Helemaal helder zijn de doorkijkjes niet, wel spannend gedansd, al zijn ze beschaafder als het geweldadige karakter van de buurt doet vermoeden. Componist Diego Vila mengt de kleur van de Italiaanse aria's met de onheilspellende ondertoon van de tangomuziek en de tragiek van Latijns-Amerikaanse smartlappen. Dit alles wordt vertolk door een diensbaar sextet.

Deze kundige Orestes' last tango drijft aan op recht-recht-aan emoties. Orestes' last tango is een tango-opera die in eenkoffer past en gemakkelijk de wereld over kan. Universele thema's, goed te consumeren.

Klassieke tango als symbolisch decorstuk

De klassieke tango is de dans van de trots met sierlijke bewegingen wordt voorover geheld en weer achterover gebogen in een verleidelijk spel van geven en nemen. Maar de tango is naar haar oorsprong ook een uiterst serieuze aangelegenheid. Want wie te ver gaat met het buigen of de zwierigheid verwart met intimiteit schendt de culturele code die deze Latijns-Amerikanen kunstvorm al een eeuw overeind houdt. Het is niet zo vreemd, dat de Argentijnse schrijfster Beatriz Gambartes voor een nieuwe tango-opera juist een Griekse tragedie als uitgangspunt heeft gekozen. Het verhaal van Orestes en Elektra biedt namelijk voldoende stof om de zelftrots van de hoofdpersoon, hier als slingerbeweging tussen moord, wroeging, lot en respect, te kunnen vertalen. Samen met haar componerende landgenoot Diego Vila werd het strijdtoneel van de familievete uit de oudheid verplaatst naar een volkswijk in Buenos Aires. Evenmin vreemd, omdat temidden van de vele tangotoeristen, die hier jaarlijks neerstrijken, Ricardo & Nicole het grote voorbeeld geven Juist dit wereldbekende danspaar, oorspronkelijk uit Europa afkomstig gaf opdracht tot het schrijven van deze nieuwe Orestes' Last Tango. Met een gemengd gezelschap van vocalisten, acteurs, dansers en een tangosextet toeren zij deze weken door ons land.

Dat de tango voor ons dankzij Maxima's natuurlijke charme offensief hier nog populairder is geworden, is daarbij mooi meegenomen. De grootste zaal van het Chassé Theater waar gisteren de tango-opera te bewonderen was, zat dan ook boordevol. De vele varianten van de tango werden als symbolische decorstukken gebruikt op een podium waar huishoudtrappen houvast gaven. De manier waarop de rouwdans, de wanhoopsdans of de doodsdans met botermalse soepelheid en artistieke overgave werd ontvouwd zorgde voor een kijkspel zonder pauzes, maar met voordurend genot.

Het klassieke libretto werd door de vocalisten ondanks hun temperament en passie in dubbelzang vertolkt, maar de duidelijke Nederlandstalige boventiteling bood uitkomst. Natuurlijk ontbrak de inmiddels in ons land ook vertrouwde bandoneon niet in het sextet dat met schelle en tegendraadse accenten vurigheid pompte in de tangomaten. Ook met behulp van de energieke choreografie en de grijszwarte kostumering waarin de bloedrode jurk bewust de aandacht trok, paste deze Argentijnse productie perfect in het kader van het Wereld Muziek Theater Festival 2002-04-08

- Orestes' Last Tango, opera van beatriz Gambartes (tekst) en Diego Vila (muziek) door zangers, dansers, acteurs en een tango sextet in het kader van het Wereld Muziek Theater Festival. Gehoord en gezien op donderdag 4 april in het Chassé Theater in Breda.

Streekblad Zoetermeer

Argentijnse tango-opera in Stadstheater

ZOETERMEER - Adembenemende Argentijnse tango-opera over liefde en geweld.
Orestes' Last Tango vrijdag 5 april in het Stadstheater.

Op initiatief van Ricardo & Nicole, het wereldberoemde paar uit Argentinië heeft het Wereld Muziektheater Festival opdracht gegeven aan Betty Gambartes, succesvol Argentijnse theatermaakster, tot het schrijven van een geheel nieuwe tango opera, met muziek gecomponeerd Door Diego Vila. Het resultaat is Orestes'Last Tango. Het verhaal speelt in de volkse buitenwijken van Buenos Aires, waar de macho's en het gepeupel al sinds jaar en dag met elkaar overhoop liggen en de beste messentrekker de mooiste meisjes krijgt. Orestes, zoon van Morales, is geen macho maar wordt moreel gedwongen een moord te plegen. Hij wordt daarna heen en weer geslingerd tussen de eer van zijn vader en de droom van een betere wereld. De muziek is een range van verschillende stijlen uit Rio de la Plata: milonga, candombe, gezongen tango, gedanste tango, van zeer traditioneel tot modern en eigentijds. Met vier zangers, twee acteurs, zeven dansers en tango sextet.

"Orestes' last Tango" zonder rustpunt

Orestes' Last Tango. Tekst en regie Beatriz Gambartes
muziek/muzikale leiding Diego Vila
Odeon Zwolle, dinsdag 2 april

De oude Grieken wisten er al van mee te praten. Bloedwraak, liefdesverlangen, politieke intriges en al wat erbij hoort: de ingewikkelde kronkeltocht van familiebanden, normen en waarden werd reeds door Sophocles plastisch beschreven.
Orestes' last Tango stamt min of meer van de Griekse tragedie Elektra, om via een toneelstuk met de naam El Renidero (het hanengevecht) te evalueren tot deze tango-opera.
Hoofdfiguur is Orestes, zoon van Pancho Morales. Moet hij zijn vader wreken? Zij zuster vindt van wel. Zijn moeder heeft zo haar redenen om hem tegen te houden. Orestes wordt heen en weer geslingerd tussen andermans en eigen gevoelens. Dat duurt zo'n beetje de hele voorstelling.
Het begin is ijzersterk, doet zelfs een beetje denken aan de West Side Story. Wat ontbreekt is gerichte opbouw. De emoties vliegen de zaal in en blijven vliegen. En om geboeid te blijven zijn rustpunten nu eenmaal onontbeerlijk. Een heel ander verhaal zijn de uitvoerenden. Goed geschoolde dansers en zangers beheren het podium optimaal. De balletten zijn energiek, zangersensembles weten doel te raken.
Choreografieen, belichting en summiere kostuumwisselingen geven het geheel een bijzonder cachet. Met behulp van vier ladders worden verschillende situaties en gezichtspunten gekaraktiseerd, terwijl de herschikking dermate knap in het podiumgebeuren is verwerkt, dat ze geen moment de aandacht af vangt.

Het zesmansorkest verricht wonderen. Onder leiding van pianist / componist Diego Vila worden de dreigingen van de verhaallijn naadloos ondersteund en waar nodig versterkt. De bandoneon buitelt en tintelt, de viool lijkt bij vlagen te schreien, de sax komt in actie waar de spanning toeneemt. Bas en percussie hebben een fraaie ondersteunende taak. Bovendien weet de piano solistisch in diverse passages het drama tot grote hoogte op te peppen.
Een tikje te veel drama - zeg maar gerust melodrama - kan deze voorstelling niet ontzegd worden. Maar de muziek wordt uitmuntend vertolkt en de tango's verzorgen je overuren.